Witaminy są niezbędne dla prawidłowej pracy organizmu. Nie bez przyczyny w ich nazwie znajduje się łacińskie słowo „vita”, oznaczające „życie”, które doskonale oddaje ich funkcję. W tym artykule wyjaśniamy, które witaminy są najważniejsze.

Rola witamin w organizmie

Witaminy to organiczne związki chemiczne, konieczne do właściwego funkcjonowania organizmu. Ich rola jest nieoceniona – są one niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Od ich właściwego poziomu zależy harmonijne działanie układów i narządów. Poza paroma wyjątkami, organizm nie ma zdolności ich samodzielnego wytwarzania. Dlatego najważniejsze witaminy należy przyjmować z zewnątrz. 

Podstawą jest zróżnicowany, właściwie zbilansowany jadłospis, obfitujący w warzywa, owoce, orzechy, rośliny strączkowe i inne produkty spożywcze. Nie zawsze jednak dieta okazuje się wystarczająca. Niektóre lekarstwa, spożywanie żywności wysoko przetworzonej, choroby układu pokarmowego czy zaburzenia wchłaniania mogą prowadzić do niedoborów i braków mikroelementów. W takim przypadku pomocne mogą się okazać suplementy z witaminami.

Zanim jednak podejmiesz decyzję o ich przyjmowaniu, poznaj najważniejsze witaminy.

Witamina A – dla zdrowia oczu

Pod nazwą „witamina A” kryje się kilka związków chemicznych należących do grupy karotenoidów. Najistotniejszym z nich jest retinol, dlatego substancja ta i witamina A bywają stosowane zamiennie. Ten związek organiczny jest niezbędny dla właściwej pracy organizmu, zwłaszcza narządu wzroku. Pełni szereg ważnych funkcji:

  • wywiera dobroczynny wpływ na wzrok – pomaga w leczeniu chorób oczu i zapobieganiu kurzej ślepocie,
  • wzmacnia układ immunologiczny, 
  • pomaga w ochronie nabłonka układu oddechowego przed drobnoustrojami,
  • wspomaga zdolności regeneracyjne komórek,
  • przyspiesza gojenie ran,
  • wzmacnia błony śluzowe płuc, jelit, gardła i nosa, a w efekcie poprawia odporność na zakażenia,
  • wspiera zdrowie paznokci, włosów i skóry,
  • wpływa na wzrost i rozwój kości,
  • wykazuje właściwości antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe,
  • pomaga zwalczać wirusy i bakterie,
  • działa pobudzająco na szpik kostny w procesach tworzenia czerwonych krwinek.

Na niedobory witaminy A są narażone zwłaszcza kobiety w ciąży, osoby pracujące przy komputerze, seniorzy i palacze. Najczęstszymi objawami niedoborów tej substancji są:

  • kurza ślepota (złe widzenie po zmierzchu),
  • wysychanie spojówki i rogówki oka,
  • obniżona odporność,
  • wypryski, trądzik, szorstka, przesuszona skóra twarzy i ciała,
  • duża łamliwość, wypadanie włosów,
  • wolny wzrost i kruchość paznokci,
  • zaburzenia miesiączkowania.

Witaminy z grupy B – niezastąpione wsparcie układu nerwowego

Omawiając najważniejsze witaminy dla organizmu, nie sposób pominąć tych z grupy B. Zapewne słyszałeś o tiaminie, niacynie czy kwasie foliowym – pod tymi nazwami kryją się właśnie konkretne witaminy z tej grupy. Są one odpowiedzialne przede wszystkim za właściwe działanie układu nerwowego, ale wspomagają też pracę układu immunologicznego i sercowo-naczyniowego.

Substancje aktywne wspierają sprawność intelektualną, poprawiają nastrój oraz łagodzą napięcie nerwowe. Pełnią ważną funkcję w wielu procesach organizmu, w tym biorą udział w przyswajaniu węglowodanów oraz naprawie komórek. To jednak niejedyna ich rola. Poszczególne najważniejsze witaminy z grupy B są odpowiedzialne za różne aspekty funkcjonowania organizmu.

  • Witaminy B, zwłaszcza B1, B2, B3, B5 (kwas pantotenowy) i B7 są niezbędnym elementem procesów metabolicznych służących produkcji energii z jedzenia.
  • Witamina B1 (tiamina) jest ważna dla zdrowia serca.
  • Witaminy B3 (niacyna), B5 i B7 (biotyna) wspierają utrzymanie zdrowych włosów, skóry i paznokci.
  • Kwas foliowy (witamina B9) jest niezbędny dla właściwego rozwoju i funkcjonowania mózgu oraz kręgosłupa podczas rozwoju płodu. Z tej przyczyny jest szczególnie zalecany kobietom ciężarnym. Najważniejsze witaminy i minerały z kwasem foliowym powinny też suplementować kobiety planujące ciążę.
  • Witaminy B9 i B12 to substancje niezbędne w procesie produkcji nowych komórek, zwłaszcza krwinek czerwonych. Wspierają też utrzymanie zdrowego DNA oraz wspomagają naprawę uszkodzonych komórek.
  • Witamina B6 (piroksydyna) jest kluczowa dla prawidłowej pracy układu neurologicznego i immunologicznego.
  • Witaminy B6, B9 i B12 (kobalamina) wspierają regulowanie poziomu homocysteiny, czyli aminokwasu, którego wysoki poziom we krwi to jeden z czynników ryzyka chorób serca.
  • Najważniejsze witaminy B1, B3, B6 i B12 są kluczowe dla właściwego działania układu nerwowego. Są niezbędne w procesach tworzenia neurotransmiterów przekazujących sygnały między komórkami nerwowymi.
  • Witamina B8 (inozytol) wpływa na pracę wątroby, samopoczucie i sprawność mózgu.
  • Witamina B2 (ryboflawina) wspiera układ immunologiczny. Pomaga przeciwdziałać chorobom związanym z narządem wzroku.
  • Witamina B4 (cholina) jest ważna dla procesów trawiennych oraz regeneracyjnych organizmu. Pomaga też likwidować skurcze mięśni nóg w nocy.

Różne funkcje witamin z grupy B sprawiają, że utrzymanie ich optymalnego stężenia w organizmie jest bardzo ważne dla ogólnego stanu zdrowia. Niedobory mogą prowadzić do wielu schorzeń i chorób, w tym kłopotów z pamięcią i układem nerwowym, anemii i osłabienia mięśni. Objawy niedoborów są różne i zależą od braku konkretnej witaminy. Najważniejsze i najczęstsze z nich są związane z układem nerwowym i mięśniowym.

Na przykład, nadwrażliwość na światło, pęknięcia w kącikach ust i łuszczenie skóry może być objawem niedoboru ryboflawiny, a mrowienie, drętwienie i drgawki mogą być skutkiem braku piroksydyny. Dezorientacją, utratą pamięci, brakiem apetytu i chronicznym zmęczeniem często objawia się niedobór witaminy B1, a trudnościami z równowagą i utratą masy ciała – brak witaminy B12. 

Witamina C – dla wzmocnienia odporności organizmu

Witamina C jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Kwas askorbinowy wzmacnia odporność organizmu, pomaga chronić go przed infekcjami oraz przyspieszać gojenie ran. Sprzyja ograniczaniu rozwoju bakterii, które wywołują próchnicę zębów, a także wzmacnia zęby i dziąsła. Pomaga utrzymać odpowiedni stan tkanki łącznej i ułatwia przyswajanie żelaza. Jest ważnym elementem procesów metabolicznych białek oraz przemian kwasów żółciowych, cholesterolu i tłuszczów.

Do najczęstszych objawów niedoboru witaminy C należą:

  • duże osłabienie organizmu, brak energii i szybkie męczenie się,
  • bóle stawowo-mięśniowe,
  • wysuszenie i utrata kolorytu cery,
  • siniaki, pękające naczynka, wybroczyny skórne,
  • dłuższy czas gojenia się zadrapań i drobnych ran,
  • zwiększona podatność na infekcje i dłuższy czas ich trwania,
  • apatia, długo utrzymujące się pogorszenie nastroju,
  • krwawienia dziąseł, stany zapalne zębów i dziąseł, wypadanie zębów, owrzodzenia na błonach śluzowych i języku.

Witamina D – dla mocnych kości i zębów

Wskazując na najważniejsze witaminy dla organizmu, należy koniecznie wymienić witaminę D. To ona odpowiada za właściwe funkcjonowanie układu kostnego, nerwowego i mięśniowego. Pomaga regulować gospodarkę wapniowo-fosforową w organizmie i uwalnianie wapnia z kości. Mineralizuje kości i zęby oraz wzmacnia układ odpornościowy. 

Utrzymanie właściwego poziomu witaminy D3 zmniejsza ryzyko wystąpienia osteoporozy i osteomalacji u dorosłych oraz krzywicy u dzieci. Związek ten odpowiada za prawidłowy rozwój kości u małych pacjentów. Jest ważny dla rozwoju płodu, dlatego suplement z witaminą D w odpowiedniej dawce jest szczególnie zalecany kobietom planującym ciążę, ciężarnym i karmiącym piersią. Istnieją badania wskazujące na to, że niedobory kalcyferolu mogą zwiększać ryzyko rozwoju depresji.

Związek ten jest jednym z najważniejszych dla organizmu. Nic zatem dziwnego, że objawy niedoboru witaminy D powinny Cię od razu zaniepokoić. Do najczęstszych objawów braku kalcyferolu należą m.in. bóle kończyn, skurcze mięśni, częste infekcje i przewlekłe zmęczenie. Gdy je u siebie zauważysz, wykonaj badanie poziomu witaminy D3 w organizmie i skonsultuj się z lekarzem. Specjalista pomoże Ci dobrać preparat z odpowiednią dawką tego składnika.

Witamina E – niezbędna dla układu krążenia

Witamina E, znana też jako tokoferol, to przeciwutleniacz wpływający na krzepnięcie krwi i syntezę lipidów. Substancja pomaga zapobiegać chorobom układu krążenia. Działa stabilizująco na błony komórkowe. 

Niedobory tokoferolu objawiają się często wiotczeniem, brakiem elastyczności i nadmierną suchością skóry, plamami starczymi i przebarwieniami, a także osłabieniem organizmu. Skutkiem braku odpowiedniego poziomu witaminy E w organizmie mogą być osłabienie i zaniki mięśni, zaburzenia wzrostu, przyspieszony rozpad czerwonych krwinek i problemy z płodnością.

Najważniejsze witaminy – kilka słów na koniec

Wiesz już, które witaminy są najważniejsze. Ich niedobory i braki mogą prowadzić do pogorszenia zdrowia, a nawet pojawienia się groźnych chorób. Dlatego tak istotne jest utrzymanie właściwego poziomu witamin i minerałów w organizmie. Najlepszym sposobem jest odpowiednio zbilansowana i zróżnicowana dieta. Jednak z różnych przyczyn zachowanie odpowiednich wartości witamin bywa trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe. 

W takich sytuacjach zaleca się stosowanie suplementów zawierających najważniejsze witaminy. Informacje na temat dawkowania konkretnych preparatów znajdziesz w ulotkach dołączonych do opakowań. Przed rozpoczęciem suplementacji warto też skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Suplementacja witamin jest zalecana przede wszystkim osobom, u których występują braki i niedobory konkretnych związków organicznych. Warto ją wprowadzić też u pacjentów cierpiących na określone choroby, a także u osób z grup ryzyka niedoborów. 

Suplementy z magnezem, kwasem foliowym, witaminą D, C i innymi niezbędnymi dla zdrowia substancjami są wskazane m.in. u kobiet ciężarnych i planujących ciążę, seniorów, wegan i wegetarian. O suplementacji poszczególnych składników powinny także pomyśleć osoby z nietolerancją laktozy, osteoporozą, łuszczycą i chorobą Leśniowskiego-Crohna.